Les premières images inédites du fonds Fatima Al-Baydani-Alzawiya sont en ligne : un premier regard offert sur un fonds unique, et une réponse à la volonté affirmée de la chercheuse de promouvoir la culture yéménite auprès du plus grand nombre.
Un projet de diffusion ancré dès le départ de la collecte Continuer la lecture de Des images inédites du patrimoine yéménite désormais accessibles en ligne
L’ouvrage de Gregor Mathias La France ciblée. Terrorisme et contre-terrorisme pendant la guerre d’Algérie, qui vient de paraître aux éditions Vendémiaire est tiré de sa thèse1. L’auteur s’appuie sur les archives de la Préfecture de police de Paris, les archives militaires du SHD de Vincennes, les archives nationales de Pierrefitte, les archives administratives des ANOM d’Aix-en-Provence et des archives privées. Ces archives sont complétées par des entretiens enregistrés d’ouvriers ou de supplétifs de la Force de Police auxiliaire de Paris au cours de l’année 1999. L’ensemble du corpus, riche de plus de 70 heures, a été déposé à la Phonothèque de la MMSH et peut être aujourd’hui écouté sur place. Cette nouvelle publication nous donne l’occasion de mettre en ligne des extraits de ces entretiens qui ont été utilisés dans l’ouvrage et que Gregor Mathias a sélectionné pour l’occasion. Continuer la lecture de Parution : La France ciblée. Terrorisme et contre-terrorisme pendant la guerre d’Algérie
Dans le cadre de mes études en master 1 “métiers des archives, des bibliothèques et de la documentation visuelle”, j’ai choisi de travailler sur huit témoignages d’appelés de la guerre d’Algérie. Dans la continuité des précédents articles sur les appelés d’Algérie issus du corpus sonore des appelés de la guerre d’Algérie et lui-même intégré au fonds Roche-Taranger, voici la dernière thématique abordée ici : les opinions des appelés à propos de l’indépendance algérienne, faisant suite à l’annonce de l’incorporation et à leurs relations avec les populations locales.
La majorité des appelés interrogés est favorable à cette indépendance : monsieur Morel, Michel Pietrogiorno, Bernard l’expriment clairement. D’autres comme Roger, Michel, Alain, l’expriment moins explicitement.
Étudiante en Master 1″métiers des archives, des bibliothèques et de la documentation audiovisuelle, j’ai travaillé sur le corpus des appelés de la guerre d’Algérie faisant partie du fonds sonore « Celles qui n’ont pas écrit ». L’échantillon sur lequel j’ai travaillé est composé de huit entretiens, illustrant la diversité des ressentis vécus et valorisé dans ce carnet sur trois thématiques : l’annonce de l’incorporation, les relations entre appelés et populations locales, les opinions de ces appelés sur l’indépendance algérienne.
Tous les témoignages des appelés de ce corpus sonore évoquent ainsi leurs relations avec les populations locales en réponse aux questions des enquêteurs à ce sujet : globalement peu d’échanges. Certains appelés décrivent succinctement le mode de vie des Algériens dans les mechtas, maisons traditionnelles.
Etudiante en Master 1″métiers des archives, des bibliothèques et de la documentation audiovisuelle, j’ai travaillé sur le corpus des appelés de la guerre d’Algérie faisant partie du fonds sonore « Celles qui n’ont pas écrit ».1. Ce titre faisait référence à leur volonté de mettre en avant des paroles de femmes, qui souvent écrivent mais sont très peu publiées. Cependant, au sein de ce corpus sonore beaucoup d’hommes ont été sollicités ne serait-ce que pour la période de la guerre d’Algérie2. L’échantillon sur lequel j’ai travaillé est composé de huit entretiens, illustrant la diversité des ressentis vécus et valorisé dans ce carnet sur trois thématiques : l’annonce de l’incorporation, les relations entre appelés et populations locales, les opinions de ces appelés sur l’indépendance algérienne.
L’annonce du départ :
Dès 1954 jusqu’au début des années 1960, les jeunes gens savaient pertinemment qu’ils allaient effectuer leur service militaire en Algérie et qu’ils y risqueraient leur vie. C’est ce que nous dit Bernard, un appelé dauphinois qui a perdu plusieurs amis partis en Algérie.
La plupart d’entre eux ont été appelés l’année de leur vingt ans mais certains ont pu bénéficier d’un sursis temporaire : comme le disent M.Morel et M.Pietrogiorno.
Beaucoup d’entre eux ressentaient une forte appréhension à être éloignés de leurs proches, comme Alain qui était alors fiancé. Certains pouvaient bénéficier d’une dérogation en cas de situations particulières comme l’explique Michel.
Continuer la lecture de Corpus sonore sur les appelés de la guerre d’Algérie : l’annonce du départ
Abdelkader Rahmani, officier algérien de l’armée française s’est éteint à l’âge de 92 ans. Lieutenant de cavalerie blindée, chevalier de la Légion d’honneur, médaillé militaire des Nations Unies. Pour avoir refusé de se battre contre ses frères pendant la guerre d’Algérie, il est emprisonné, puis verra son avenir professionnel réduit à néant. Une voix dissidente sur la guerre d’Algérie s’est tue. Ses témoignages peuvent être écoutés en ligne sur Ganoub, la base de données de la phonothèque de la MMSH. Ils font partie de la collection Actes de refus civils et militaires dans la guerre d’Algérie (1954-1962) (12h), enregistrés par Hélène Bracco en 2007.
En 1956, Abdelkader Rahmani, entre en désobéissance, entraînant avec lui cinquante-deux autres officiers algériens. Ils écrivent au Président de la République, René Coty, exposant leur cas de conscience à aller combattre les leurs : “Nous avons rempli notre devoir de soldats sur tous les fronts où la France nous envoyait la défendre… Des officiers algériens continuent à servir la cause française face à leurs compatriotes, peut-être même face à leurs parents, et tombent au service de la France en Algérie… Nous ne pouvons plus supporter que notre pays soit à feu et à sang, que nos parents soient massacrés par des hommes portant un uniforme qui est aussi le nôtre. Régulièrement les bataillons nord-africains et leurs cadres sont envoyés en Afrique du Nord pour combattre leurs frères de sang, au risque de détruire leur village natal et peut-être même de mitrailler leurs femmes et leurs enfants… Peut-on refuser à un Algérien d’avoir un drame de conscience ?”
Le 1er mars 1957, il sort de forteresse, en transit pour la prison de Fresnes. Il vient d’être inculpé d’entreprise de démoralisation de l’armée. L’histoire de son refus, il l’écrira dans un livre paru au Seuil en 1959, saisi dès sa sortie : L’affaire des officiers algériens. Dès son enfance et son adolescence en Kabylie, il perçoit la discrimination à l’encontre des habitants non Européens. Après avoir fait l’école des officiers indigènes d’Algérie et de Tunisie (EOAT), il réussit à intégrer l’école d’officiers de Saumur, où il se bat pour imposer sa compétence d’officier ” nord-africain “, malgré les injustices dont sont victimes les militaires « indigènes ». En 1948, au moment de sa promotion au grade de sous-officier, le gouvernement lui fait rejeter la nationalité française. Il ne l’obtiendra à nouveau qu’en 1967.
Après son entrée en désobéissance, c’est la prison (sans avoir jamais été jugé), puis la résidence surveillée, et la punition : rétrogradé et placé en position de non activité par retrait d’emploi pendant quinze ans, huit mois et cinq jours. Après trente-trois années de présence dans l’armée, il se retire avec sa seule retraite de lieutenant, sans aucune réparation salariale, sans aucune compensation, aucune restitution de ses grades, ni indemnités, « à l’inverse des officiers de la torture, amnistiés, promus, généreusement gratifiés, pensionnés, blanchis » s’insurgera-t-il jusqu’au bout. Il est décédé le premier septembre 2015.
Hélène Bracco, Pour avoir dit non, actes de refus dans la guerre d’Algérie (1954-1962), Paris-Méditerranée, 2003
Crédits photographiques : photographie “à la une” repérée dans l’article Bejaia : Un fort hommage à Abdelkader Rahmani, le père fondateur de l’académie berbère, publié sur El Goual, le 19 septembre 2015, pas d’indication de photographe ni d’utilisation. La photographie est prise par Bastien Idot à l’occasion d’un article publié le 5 novembre 2013 sur La nouvelle République sous le titre Le lieutenant Rahmani prêt à raconter sa guerre de Corée . Merci à Bastien Idot de nosu l’avoir indiqué.
En 2013, le corpus sonore “Réfugiés d’Asie-Mineure sur l’île de Syros en 1922″ a été déposé conjointement au sein des Archives historiques de l’île de Syros et à la phonothèque de la MMSH et traités à la phonothèque en langue grecque et française. Les notices en langue française sont accessibles sur la base de données Ganoub, celles en langue grecque le sont aux Archives historiques de l’île de Syros et sur les Carnets de la phonothèque, sous forme de billets.
Notice en langue française : Deux soeurs, issues d’une famille de réfugiés sur l’île de Syros, évoquent les récits de leur père Zosef General qui a vécu l’incendie de Smyrne à l’âge de 27 ans
Δύο αδελφές από προσφυγική οικογένεια, μας αφηγούνται την ζωή του πατέρα τους Ζοζέφ Ζενεράλ που έζησε την καταστροφή της Σμύρνης στην ηλικία των 27 χρονών. Ηχογραφήθηκε στις 8 Αυγούστου του 2001 στην Σύρο από την ιστορικό Κατιλένα Σταθάκου για την συλλογή προφορικών μαρτυριών “Μικρασιάτες πρόσφυγες του 1922 στη Σύρο“ 1
Οι αδελφές Ζενεράλ, η Αντουανέτα και η Ελεονώρα, αφηγούνται την ιστορία του πατέρα τους Ζοζέφ-Ιωσήφ Ζενεράλ από τη Σμύρνη, που επιβίωσε από την μεγάλη πυρκαγιά του 1922. Η Αντουανέτα Zενεράλ γεννήθηκε στην Ερμούπολη της Σύρου το 1928 και εργάστηκε σε υπηρεσία ηλεκτροδότησης. Η Ελεονόρα Ζενεράλ γεννήθηκε το 1931, επίσης στην Ερμούπολη και δούλευε σαν έμπορος ψιλικών. Ο Ζοζέφ γεννήθηκε στη Μασσαλία το 1895 και τέλειωσε το γαλλικό γυμνάσιο, ενώ ο πατέρας του ήταν Γάλλος και δούλευε στους γαλλικούς σιδηροδρόμουs. Μετά από χρόνια, εγκαταστάθηκαν στο προάστιο Μπουρνόβα της Σμύρνης. Ο Ζοζέφ δούλευε εκεί σαν ηλεκτρολόγος και είχε καλή οικονομική κατάσταση. Η συμβίωση με τους Τούρκους ήταν ήρεμη, είχαν προσωπικές σχέσεις και συνεργαζόντουσαν συχνά. Toν Φεβρουάριο του 1922, παντρεύτηκε μία κοπέλα με το πατρώνυμο Ψύλλα από την γειτονιά Κορδελιό, ενώ οι γονείς της είχαν καταγωγή από Χίο. Επτά μήνες μετά έγινε το μεγάλο πογκρόμ και η ομαδική φυγή. Οι αδελφές Ζενεράλ ανακαλούν τις ημέρες της καταστροφής από αφηγήσεις του Ζοζέφ : επικρατούσε πανικός, καιγόταν όλη η προκυμαία της Σμύρνης και ο τούρκικος στρατός σκότωνε τους άντρες που προσπαθούσαν να επιβιβαστούν στα πλοία. Χάρη στη βοήθεια ενός Ιταλού, ο Ζοζέφ κατάφερε να φυγαδέψει την οικογένειά του σε ένα βαπόρι. Μέσα στη βάρκα, εκτός από την έγκυο γυναίκα του, ήταν και η μητέρα του και οι δύο αδελφές του. Επιλέξανε τη Σύρο για εγκατάσταση γιατί είχαν εκεί εύπορους συγγενείς από τη μεριά της γυναίκας του και ευελπιστούσαν σε μια βοήθεια. Όμως οι συγγενείς δεν ήταν τελικά πρόθυμοι να τους βοηθήσουν και τους εκμεταλλεύτηκαν δεδομένου ότι δούλευαν σ’αυτούς σαν υπηρέτες. Τα πρώτα χρόνια ήταν πολύ δύσκολα αφού ο Ζοζέφ ήταν άνεργος και οι συριανοί τους αντιμετώπιζαν με καχυποψία. Συχνά τους χαρακτήριζαν “τουρκόσπορους” και τις γυναίκες “πρόστυχες”. Αργότερα ο Ζοζέφ κατάφερε να βρει δουλειά σαν ηλεκτρολόγος και με τη βοήθεια των αποζημιώσεων που τους έδινε το ελληνικό κράτος, έκτισαν ένα σπίτι στη συνοικία του Αγίου Νικολάου. Στην Κατοχή, η οικογένεια εξαθλιώθηκε από την πείνα. Οι αδελφές Ζενεράλ θυμούνται ένα γεύμα που είχε τσουκνίδες βρασμένες με θαλασσινό νερό λόγω έλλειψης αλατιού. Σύμφωνα με τις ίδιες, η Σύρος ήταν μία πόλη που υπερείχε πολιτιστικά σε σύγκριση με τα υπόλοιπα νησιά, λόγω της οικονομικής της ανάπτυξης και της κινητικότητας του λιμανιού της. Υπήρχε μια ευρωπαϊκή επιρροή στο ντύσιμο, οι άντρες δεν φορούσαν βράκες αλλά παντελόνια, επικρατούσε κυρίως η κλασσική και λιγότερο η δημοτική μουσική και ταυτόχρονα λειτουργούσε το δημοτικό Θέατρο «Απόλλων» όπου ανέβαζαν πολλές γνωστές παραστάσεις και όπερες του εξωτερικού. Το ζεύγος Ζενεράλ έκανε πέντε παιδιά : την Υβόνη, την Κατίνα (που πέθανε μικρή), την Αντουανέτα, την Ελεονώρα και τον Αντώνη. Η μητέρα πέθανε στα 58 της χρόνια από εγκεφαλικό. Ο Ζοζέφ πέθανε το 1984 όταν ήταν 89 χρονών. Υπήρξε υποστηρικτής του Βενιζέλου και αργότερα κεντρώος. Στο τέλος της συζήτησης παρεμβαίνει και ο Ευάγγελος Κωσταντίνου Mανωλάs, ο σύζυγος της Αντουανέτας, που γεννήθηκε στις 25 Mαρτίου του 1923 στη Νάξο και οι γονείς του ήταν από τα Βουρλά της επαρχίας Σμύρνης.
Crédits photographiques : portrait de la famille General en 1923. La photographie a été déposée à la phonothèque de la MMSH. Toutes les photographies de cette collection sont diffusées avec l’autorisation des témoins, elles sont déposées à la phonothèque de la MMSH et aux archives des Cyclades. (CC BY-NC).
En 2013, le corpus sonore “Réfugiés d’Asie-Mineure sur l’île de Syros en 1922″ a été déposé conjointement au sein des Archives historiques de l’île de Syros et à la phonothèque de la MMSH et traités à la phonothèque en langue grecque et française. Les notices en langue française sont accessibles sur la base de données Ganoub, celles en langue grecque le sont aux Archives historiques de l’île de Syros et sur les Carnets de la phonothèque, sous forme de billets.
Notice en langue française : Vasilia Tsaousoglou, réfugiée de la première génération, évoque la catastrophe de Smyrne qu’elle a vécu en 1922, avec le soutien de sa fille
Η Βασιλεία Τσαούσογλου, πρόσφυγας πρώτης γενιάς, αφηγείται τα γεγονότα της μικρασιατικής καταστροφής με την βοήθεια της κόρης της, όπως τα έζησε η ίδια το 1922
Ηχογραφήθηκε στις 7 Αυγούστου του 2001 στην Σύρο από την ιστορικό Κατιλένα Σταθάκου για την συλλογή προφορικών μαρτυριών “Μικρασιάτες πρόσφυγες του 1922 στη Σύρο“ 1
H Bασιλεία Τσαούσογλου μας μεταφέρει τις μνήμες της, πριν και μετά την Mικρασιατική Kαταστροφή. Στη συζήτηση βοηθά και η κόρη της συμπληρώνοντας τα κενά μνήμης της. Η Βασιλεία γεννήθηκε το 1909 στο Λιβίσι της Μικρἀς Ασίας. Ο πατέρας της λεγόταν Μάρκος Χατζηστεφάνου, καπνέμπορος στο επάγγελμα και η μητέρα της Κοραλία, η οποία έκανε τέσσερα παιδιά : τρία αγόρια και ένα κορίτσι. Οι μνήμες από την παιδική ηλικία είναι θολές, θυμάται πως έμαθε γράμματα από δασκάλες που ερχόντουσαν στο σπίτι και ότι το Λεβίσι ήταν μια πόλη μικτή με αρκετούς Τούρκους. Λίγο πριν την καταστροφή, φίλοι Τούρκοι τους είχαν προειδοποιήσει να φύγουν γιατί ο τουρκικός στρατός ήταν έτοιμος για μεγάλη επίθεση. Το 1922, κατά την διάρκεια των γεγονότων, όλη η οικογένεια επιβιβάστηκε σε καράβι και καταλήξανε στη Σύρο. Στην αρχή οι συνθήκες ζωής ήταν πολύ δύσκολες. Ο πατέρας της Μάρκος έπαθε εγκεφαλικό με αποτέλεσμα να τυφλωθεί. Έκτοτε, κυκλοφορούσε με ένα μαύρο πανί στο ένα μάτι και όλοι τον φώναζαν περιπαιχτικά μονόφθαλμο. Αργότερα, νοικιάσανε ένα σπίτι στην Κοίμηση και δεν δέχτηκαν να πάνε στον προσφυγικό συνοικισμό, όπου τους πρόσφεραν σπίτι. Η Κοραλία δούλευε σε σπίτια και έραβε. Όταν έλειπε από το σπίτι, έστελνε την Βασιλεία σε μία πλούσια οικογένεια της συνοικίας όπου μάθαινε νοικοκυριό. Η Κοραλία προσπαθούσε να μορφώσει την κόρη της και της πήρε, με το κομπόδεμα που μάζευε, μια δασκάλα για να της μάθει γράμματα, ενώ τα αγόρια της οικογένειας, πηγαίνανε στο σχολείο τα πρωινά και τα απογεύματα ήταν μαθητευόμενοι· ο ένας δούλευε σε έναν παπουτσή και ο άλλος σε έναν μαραγκό. Η Βασιλεία συνέχισε να δουλεύει στην ίδια οικογένεια μέχρι που παντρεύτηκε τον Ευριπίδη Τσαούσογλου. Ο Ευριπίδης είχε έρθει από την Αγία Φωτεινή της Σμύρνης. Ήταν έμπορος και είχε καΐκια που φόρτωναν εδώδιμα-αποικιακά προϊόντα. Στη Σύρο κατασκεύαζαν σακούλες με αλευρόκολλα και χαρτί. Όταν ο Ευριπίδης και η Βασιλεία παντρεύτηκαν, έφτιαξαν ένα σπίτι στον Άγιο Νικόλαο. Έκαναν έξι παιδιά, μία κόρη και πέντε αγόρια, από τα οποία πέθαναν τα τρία.
Crédits photographiques : portraits de Vasilia Tsaousoglou. Les photographies de Christos Tsaousoglou ont été déposées à la phonothèque de la MMSH. Toutes les photographies de cette collection sont diffusées avec l’autorisation des témoins, elles sont déposées à la phonothèque de la MMSH et aux archives des Cyclades. (CC BY-NC).
En 2013, le corpus sonore “Réfugiés d’Asie-Mineure sur l’île de Syros en 1922″ a été déposé conjointement au sein des Archives historiques de l’île de Syros et à la phonothèque de la MMSH et traités à la phonothèque en langue grecque et française. Les notices en langue française sont accessibles sur la base de données Ganoub, celles en langue grecque le sont aux Archives historiques de l’île de Syros et sur les Carnets de la phonothèque, sous forme de billets.
Notice en langue française : Chrysanthos Vaianos, réfugié de la deuxième génération, évoque les récits de son père Kostantinos Vaianos qui a vécu la Grande Catastrophe à l’âge de 14 ans
Ο Χρύσανθος Βαϊανός πρόσφυγας δεύτερης γενιάς ανακαλεί τις αναμνήσεις του από την ζωή του πατέρα του Κωσταντίνου Βαϊανού ο οποίος έζησε την μικρασιατική καταστροφή στην ηλικία των 14 χρονών
Ηχογραφήθηκε στις 9 Αυγούστου του 2001 στην Σύρο από την ιστορικό Κατιλένα Σταθάκου1
O Χρύσανθος Βαϊανός γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ερμούπολη της Σύρου το 1956. Μας αφηγείται την ιστορία του πατέρα του, Κωνσταντίνου Βαϊανoύ, Μικρασιάτη πρόσφυγα που γεννήθηκε περίπου το 1907-1908. Την εποχή των γεγονότων, ο συνονόματος παππούς του Χρύσανθου και η γιαγιά του Ελένη ζούσαν στην Σύλλη που ήταν μία περιοχή λίγο έξω από το Ικόνιο. Είχαν δέκα παιδιά: τον Ιορδάνη, τον Δημήτρη, τον Κωνσταντίνο (τον πατέρα του Χρύσανθου), τον Βάγια, τον Νίκο, την Ανθούλα, την Χαρίκλεια, την Ειρήνη, την Μαρία και την Χρυσούλα. O Κωνσταντίνος σπούδασε σε μικτό σχολείο με Τούρκους και Έλληνες. Σύμφωνα με τις αφηγήσεις του πατέρα του, στο σχολείο μάθαιναν καλλιγραφία, ξένες γλώσσες και η συμβίωση τους ήταν αρμονική. Κατά την διάρκεια του Ραμαζανίου, κάποιες φορές μοιράζονταν το γεύμα τους μαζί στα κρυφά. Η οικογένεια Βαϊανού ζούσε καλά και είχαν ένα ιδιόκτητο διώροφο σπίτι. Μετά την καταστολή και τους διωγμούς εναντίον των Ελλήνων, ο στρατηγός του τούρκικου στρατού που έφτασε στην Σύλλη, εγκαταστάθηκε στο πρώτο όροφό του σπιτιού. Για καλή τους τύχη, ο στρατηγός είχε ζήσει στην Θεσσαλονίκη και ήταν φιλικά προσκείμενος στους Έλληνες. Ο Χρύσανθος (που δεν είναι ξεκάθαρο πότε και που πέθανε, μάλλον στην Καισάρεια, στην εξορία) ήταν απών και ο στρατηγός βοήθησε την Ελένη, στην παραγωγή και πώληση ρακής για να ανταπεξέλθουν οικονομικά. Όταν η κατάσταση έγινε ασφυκτική, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη Σύλλη. Η οικογένεια εμπιστεύτηκε τα τιμαλφή αντικείμενα στους Τούρκους γείτονες που ζούσαν κοντά, με την σκέψη ότι μία μέρα θα γυρίσουν πίσω. Έτσι λοιπόν, η Ελένη και τα εννέα παιδιά της (τον πρωτότοκο από τα δέκα, τον είχαν στείλει στην εξορία και τον βρήκαν αργότερα), ταξίδεψαν για την παραθαλάσσια πόλη Μερσίνη με σκοπό να βρουν μία θέση στα καράβια που πήγαιναν στην Ελλάδα. Toν Δεκέμβριο του 1922 σε αντάλλαγμα με πολλά νομίσματα χρυσού η οικογένεια κατάφερε να επιβιβαστεί σε ένα κατάμεστο καράβι. Το ταξίδι διήρκεσε 22 μέρες και πολλοί επιβάτες νόσησαν ή είχαν ήδη μολυνθεί από τύφο. Επειδή υπήρχε ο φόβος της μετάδοσης, καίγανε τους νεκρούς στο καζάνι του βαποριού. Κατά την διάρκεια της συνέντευξης, O Χρύσανθος μας δείχνει ένα παλιό οθωμανικό διαβατήριο της οικογένειας του και κάποιες σημειώσεις : “Στις 6 Ιανούαριου του 1923 το καράβι φτάνει στον Πειραιά και εκεί η αστυνομία τους βάζει σε καραντίνα για 8 μέρες. Έπειτα η οικογένεια μεταφέρεται στο Ναυπλιο. Eκεί πεθαίνει από τύφο η μία αδελφή η Ειρήνη.” Δεν γνωρίζουμε ακριβώς για ποιο λόγο βρέθηκαν στην Σύρο, ο Χρύσανθος υποθέτει πως εγκαταστάθηκαν εκεί, γιατί είχαν ένα θείο που είχε καλή σχέση με τον διευθυντή του Αμερικάνικου ορφανοτροφείου και μπόρεσε να τους περιθάλψει και να τους βοηθήσει. Τελειώνοντας, ο Χρύσανθος αναφέρει πως όλη η οικογένεια ενσωματώθηκε στην ελληνική κοινωνία: ο Ιορδάνης έγινε επιχειρηματίας, ο Δημήτριος ασχολήθηκε με το εμπόριο, ο Βάγιας σπούδασε δικηγόρος, η Χρυσούλα έγινε οδοντίατρος. Ο πατέρας του Χρύσανθου, ο Κωσταντίνος έγινε επίσης έμπορος και παντρεύτηκε την Αλεξάνδρα Ξενάκη από την Νάξο. Απόκτησαν δύο παιδιά, τον Χρύσανθο και την Ελένη.
Crédits photographiques de l’image à la Une : portrait de Chrysanthos Vaianos. La photographie de Konstadinos Vaianos a été déposée à la phonothèque de la MMSH (CC BY-NC-BY).
Le vendredi 21 novembre 2014, Hélène Bracco, historienne, présentera ses ouvrages à la librairie Le lézard amoureux, 28 rue Emile Zola à Cavaillon (83300), à 18h30.
L’autre face : “Européens” en Algérie indépendante, préface de Daho Djerbal. 2e édition revue et augmentée. Paris : Non Lieu, 2012. 223p.
Pour avoir dit non : actes de refus dans la guerre d’Algérie : 1954-1962. Paris : Paris-Méditerranée, 2003. 334 p.
“Soldats algériens de l’armée française en guerre d’Algérie : un appelé du contingent, Bachir Hadjadj” dans l’ouvrage collectif dirigé par Raphaëlle Branche et Sylvie Thénault, La France en guerre, 1954-1962 : expériences métropolitaines de la guerre d’indépendance algérienne. Paris : Éd. Autrement, 2008. 501 p. (Collection Mémoires, ; n°142).
Les sources sonores sur lesquelles s’appuient les publications d’Hélène Bracco ont été déposées à la phonothèque de la MMSH et cataloguées sur la base de données Ganoub. L’annonce de cette présentation est l’occasion, pour l’équipe de la phonothèque, de mettre en ligne un nouvel entretien issu de son corpus, repris dans la deuxième édition de son ouvrage “L’autre face”.
Voir le catalogue des archives sonores déposées à la phonothèque de la MMSH par Hélène Bracco
Titre : Récit de vie d’un couple d’Européens engagés avec le FLN
Numéro de l’enquête : 4017
Date de l’enregistrement : 1er mars 2011
Lieu de l’enregistrement : Aix-en Provence
Durée : 1h
Accès au fichier son : http://multimedia.mmsh.univ-aix.fr/phonotheque-4017
Résumé de l’enquête :
Hélène Bracco s’est déjà entretenue avec ce couple d’informateurs engagé au côté du FLN durant la guerre d’Algérie mais l’entretien n’était pas enregistré. Le mari est né en Algérie de parents espagnols naturalisés Français. L’informatrice refuse le terme de Pied-Noir puisque ses ascendants, de confession juive, sont arrivés en 1492 d’Espagne, avant la colonisation française de 1830. En 1959 le couple d’informateurs a fui au Maroc, après la découverte par les autorités françaises de réunions du FLN dans leur appartement. Après le tremblement de terre de 1960 à Agadir, le couple est rentré en Algérie où la femme a pu exercer la profession d’institutrice et le mari a continué son activité de formateur dans l’aéronautique. Par son activité et les liens entretenus avec le FLN, le mari a été amené à s’occuper de l’avion de Ben Bella et à le piloter lors de l’évasion d’Aït Ahmed de la prison de Lambèse. Le coup d’Etat de Boumédienne a bouleversé leurs vies, le mari s’est retrouvé au chômage et le couple sans paye pendant plusieurs mois. Actuellement, le couple se partage entre la France et l’Algérie même si, aujourd’hui, la vie quotidienne en Algérie leur paraît de plus en plus difficile Ils évoquent les conditions d’obtention de la nationalité algérienne. L’entretien se conclut sur les dates et souvenirs significatifs de la guerre d’Algérie.
Crédits photographiques : Repas dans une école en Algérie en 1963, Mennonite Board of Missions – Photographs. Algeria Pax, 1955-1963. IV-10-7.2 Box 2 folder 27, photo #30, Mennonite Church USA Archives – Goshen. Goshen, Indiana. Pas de restrictions de droit connues.
